‘We zijn allemaal medeverantwoordelijk om het gebied mooi te houden’, en ‘over 50 jaar willen we hier nog steeds zo goed kunnen wonen, werken en recreëren’
Utrechtse Heuvelrug , 17 januaro 2019 - ‘Alleen ga je harder, samen kom je verder’, en ‘als je zelf geen plan hebt, word je onderdeel van het plan van een ander’. Met dit soort praktische noties in het achterhoofd spreken we met natuurbeheerders, landgoedeigenaren, bedrijven, scholen, zorginstellingen, sportverenigingen, politici, bestuurders over de uitdagende ambitie van bewonersinitiatief GoedVolk om Utrechtse Heuvelrug plasticvrij te maken in 2026. De weerslag van de gesprekken publiceren we op de website van GoedVolk en de sociale media.
Janine Caalders, voorzitter van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, legt uit wat NPUH is en doet en waarom plastic een vanzelfsprekend thema is.
Nationaal Park
Sinds april 2016 is Janine Caalders voorzitter van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. „Ik ben vooral kwartiermaker van de vernieuwingsopgave waar het nationaal park voor staat. Die opgave bestaat uit de ambitie om het gebied uit te breiden, het draagvlak voor groen, landschap en erfgoed breder te maken en nieuwe partners te zoeken.” Het nationaal park loopt nu van de Grebbeberg tot aan de A28. De stuwwal Utrechtse Heuvelrug is groter en strekt zich over een lengte van 50 km uit van de Nederrijn tot aan het Gooimeer. Caalders: „NPUH is een samenwerkingsverband van ruim 30 partners: gemeenten, grote terreinbeheerorganisaties, particuliere landeigenaren, natuur- en milieuorganisaties, ondernemers met als gemeenschappelijke doelen bescherming, beheer en ontwikkeling van het gebied. De gezamenlijke ambities liggen vast in een samenwerkingsagenda, waarin de projecten en thema’s staan waar we de komende twee jaar aan werken.”
Belang van groen
„We hebben onderzoek laten doen naar het imago van NPUH”, zegt Caalders. „Het blijkt dat ons nationaal park qua naamsbekendheid op de derde plaats staat na de Hoge Veluwe en de Biesbosch. Het is van belang hoe we op een goede en aantrekkelijke manier vertellen wat we zijn, wat onze waardes zijn en hoe belangrijk het gebied is, omdat we dit nodig hebben om het draagvlak en de draagkracht voor groen te vergroten. Het park is het op een na grootste aaneengesloten bosgebied van Nederland. Het belang van groen, landschap en erfgoed voor de Heuvelrug is in de eerste plaats intrinsiek: natuur en erfgoed hebben een waarde op zichzelf. Ook is een groene omgeving heel belangrijk voor onze gezondheid. Het is fantastisch voor het woon- en leefklimaat op de Heuvelrug en het vormt een belangrijke trekker als vestigingsplaats voor bedrijven. De waarde van het groen is enorm groot en je kunt dat in geldstromen echt meten, dat hebben we ook gedaan. Maar de kassa staat buiten het bos, dat is ook letterlijk zo, want het geld wordt niet verdiend door de eigenaren van het groen. Ze leveren een maatschappelijke dienst voor groen en voor recreatie. De onderhoudskosten moeten ze deels uit eigen zak betalen. Voor natuurbeheer zijn de tekorten te overzien, voor intensieve recreatie leggen ze er fors op toe.”
Verdienmodellen
„Dat betekent voor onze organisatie een aanjagende rol als het gaat om de financiële aspecten. We praten in Nederland al heel lang over verdienmodellen voor natuur en groen, maar het komt nog niet goed van de grond. Gebruikers, ondernemers en overheden zouden samen aan de lat moeten staan voor NPUH. Voor een deel gebeurt dat al. Mountainbikers hebben zelf een vignet ingevoerd, de opbrengst is kostendekkend voor aanleg en onderhoud van de routes én een deel van het geld komt ten goede aan de natuur. Voor evenementen in de natuur wordt ook een bijdrage gevraagd. Voor een wandeltocht of bruiloft moet je een vergunning vragen aan de eigenaar. We onderzoeken ook of we een ruitervignet kunnen invoeren. Dat zijn financieel relatief kleine, maar interessante initiatieven. Overigens willen we dat het gebied voor wandelaars en fietsers gewoon vrij toegankelijk blijft.”
Ontwikkelen
Met ondernemers zijn we in gesprek over hoe we samen de koek groter kunnen maken om inkomsten te genereren. En met overheden denken we na hoe we ervoor kunnen zorgen dat we ondanks de hoge ruimtelijke druk op het gebied, zoals nieuwe woningen, wegen en ruimte voor bedrijven, de natuurwaarden overeind kunnen houden. Want al die nieuwe woningen die in de komende jaren gebouwd moeten zorgen voor veel extra recreatiedruk en daar is juist meer groen voor nodig, niet minder. Dat vraagt om nieuwe manieren van denken en werken. Bijvoorbeeld door af te spreken dat voor elke nieuwe woning die gebouwd gaat worden óók een extra bijdrage wordt geleverd aan de kwaliteit van de bestaande natuur- en recreatiegebieden en geïnvesteerd wordt in nieuwe gebieden. Hoe we dat precies gaan doen is een puzzel die we de komende tijd met elkaar moeten gaan leggen. Er is gelukkig een breed besef van de noodzaak om er met elkaar voor te zorgen dat we de kwaliteit van het groen op de Utrechtse Heuvelrug goed moeten organiseren.
Plastic
Caalders: „Er zijn mensen die zeggen die natuur is toch van ons allemaal. Maar heel veel natuur op de Heuvelrug is niet van ons allemaal. 40% is in particuliere handen. Vergelijk het met eigenaren die hun tuin openstellen waar je mag komen wandelen. Het is goed als bezoekers zich realiseren dat er heel hard wordt gewerkt om de natuur mooi te houden. Dan hoop je dat mensen daar niet hun plastic op de grond gooien. We zijn allemaal medeverantwoordelijk om het gebied mooi te houden. Het plasticvrij initiatief van GoedVolk komt van onderop en kan een olievlekwerking krijgen. Op die manier kun je samen veel voor elkaar krijgen. Zo zou NPUH moeten gaan werken, initiatieven waar heel veel mensen hun schouders onder gaan zetten. We doen mee aan het plasticvrij project, omdat het van onderop komt, maar ook omdat ik vind dat we niet alleen bezig moeten zijn met het beheren van onze eigen tuin. Het is goed als het hele gebied uitstraalt dat we er op alle mogelijke manieren trots op zijn en er goed voor willen zorgen. Net als de uitstraling van recreatiebedrijven en van winkels, dat bouwt allemaal mee aan hoe mensen tegen het nationaal park aankijken.”
„Je moet ook kijken naar wat dit gebied voor effect heeft op de rest van de natuur en de rest van de wereld. Dus je eigen tuin schoon houden en de rotzooi naar de buren schuiven, dat past niet binnen de uitstraling van NPUH. Als er initiatieven zijn die zeggen we willen dat NPUH een plasticvrije zone wordt dan wil ik me daar sterk voor maken. We moeten de energie gebruiken van mensen om dingen voor elkaar te krijgen. Dat is wat ik zo interessant vind aan initiatieven als GoedVolk. Die komen uit het gebied met de bedoeling om het mooier te maken. Denk ook aan vele mensen die vrijwilligerswerk doen in de natuur, zich druk maken over erfgoed en landschap. Dat is hoe het zou moeten zijn, dat initiatieven uit het gebied draagvlak en draagkracht opleveren om het nationaal park goed te houden. Daarom is plastic een vanzelfsprekend thema.”
Gerard van Wijk