‘Het gaat om een bewuste houding tegenover de omgeving, goed zorgen voor je omgeving. Plastic is daar onderdeel van. Daarom vinden we het belangrijk om mee te doen aan de plasticvrij beweging.’
Utrechtse Heuvelrug, 9 maart 2019 - ‘Alleen ga je harder, samen kom je verder’, en ‘als je zelf geen plan hebt, word je onderdeel van het plan van een ander’. Met dit soort praktische noties in het achterhoofd spreken we met natuurbeheerders, landgoedeigenaren, bedrijven, scholen, zorginstellingen, sportverenigingen, politici, bestuurders over de uitdagende ambitie van bewonersinitiatief GoedVolk om Utrechtse Heuvelrug plasticvrij te maken in 2026. De weerslag van de gesprekken publiceren we op de website van GoedVolk en de sociale media.
Mariet Wolterbeek, directeur van Bibliotheek Z-O-U-T, wil met de dialoogtafels een bijdrage leveren aan de ambitie Utrechtse Heuvelrug Plasticvrij 2026
Bibliotheek Z-O-U-T heeft een groot verzorgingsgebied van Utrechtse Heuvelrug, via Renswoude, naar Rhenen tot Wijk bij Duurstede. „De rol van de bibliotheek is veel maatschappelijker geworden”, zeg Mariet Wolterbeek. „Onze hoofdtaken zijn lezen, leren, informeren, ontmoeten en debatteren. Dat zijn wettelijke taken. Gemeentes voegen daar nog specifieke taken aan toe. Vroeger beperkten we ons tot uitlenen van boeken, nu bieden we ondersteuning om mensen te laten participeren in de samenleving, denk aan het voorkomen van eenzaamheid en bestrijden van laaggeletterdheid”.
Digitaliseren en faciliteren
Drie bestuurslagen zijn betrokken bij het functioneren van bibliotheken. Op landelijk niveau coördineert de Koninklijke Bibliotheek (KB) de digitale ontwikkeling en beheert de nationale collectie. Van elke titel die verschijnt, bewaart de KB één exemplaar. Het uitleensysteem, het transport van boeken tussen bibliotheken, is de zorg van de provincie. Gemeentes zijn verantwoordelijk voor de financiering van lokale vestigingen van bibliotheken. „De digitale ontwikkeling in onze samenleving is onomkeerbaar”, zegt Wolterbeek. „Belastingaangiftes gaan hoe langer hoe meer digitaal, net zoals aanvragen van studiefinanciering, of een WW-uitkering. De trend is we stoppen met papier, ook uit milieuoverwegingen. Niet iedereen houdt daar gelijke tred mee. Daar komt nog eens bij dat vijftien procent van de inwoners geen computer thuis heeft. Daar ligt een rol voor de bibliotheek. De KB, overheden en openbare bibliotheken sluiten convenanten voor die faciliterende rol van de bibliotheek. We gaan het niet voor hen doen, maar we helpen inwoners. We vullen dus niet het belastingformulier in, maar we gaan wel zorgen dat mensen de beschikking hebben over een computer die beveiligd is en we helpen bijvoorbeeld bij het aanmaken van een DigiD.” Wolterbeek vindt de verschuiving persoonlijk heel interessant, omdat de rol van de bibliotheek in haar ogen nu veel meer voorwaardenscheppend is: er voor zorgen dat mensen in staat zijn om de dingen te doen die ze moeten doen. De bibliotheek biedt die ondersteuning in de vorm van bijeenkomsten, zoals de klik- en tikcursussen en digisterker. Die zijn bedoeld voor mensen die nog niet met een computer hebben gewerkt, maar dat wel willen. Naast bediening van de computer, het toetsenbord en de muis, leren deelnemers hoe ze iets op internet kunnen opzoeken, e-mails kunnen versturen en bijlagen of foto’s kunnen downloaden. Ook hoe je facebook, whatsapp, youtube en skype gebruikt, komt aan de orde.
Leren en informeren
„Mijn hart ligt dichtbij het maatschappelijke, niet bij het kopen van boeken”, zegt Wolterbeek. „Wij hebben een rol te spelen op het gebied van laaggeletterdheid, we hebben een doorlopende leerlijn voor het primair onderwijs, we onderzoeken hoe we in het voortgezet onderwijs op het gebied van mediawijsheid, informatievaardigheden, een rol kunnen spelen. We begeven ons steeds meer op het educatieve en informatieve vlak. Tien procent van wat kinderen leren, gaat langs formele kanalen – de school – en negentig procent langs informele kanalen. De bibliotheek is er daar één van. Als een kind opgroeit in een taalarme omgeving, is het gedoemd om laaggeletterd te worden. Ondanks dat het kind op school zit. In Utrechtse Heuvelrug is twaalf procent van de inwoners laaggeletterd, waarvan vijfenzestig procent autochtoon. De reflex is ‘oh dat zijn vluchtelingen’, maar die zijn makkelijk vindbaar en werken hard aan hun geletterdheid. Die vijfenzestig procent zijn onzichtbaarder en die moeten op een makkelijke en vrijblijvende manier naar de bibliotheek kunnen komen. We vinden ze door activiteiten te organiseren, bijvoorbeeld de klik- en tikcursussen en ze maken gebruik van het Taalhuis. Het is een diverse groep. Hier geldt ook: tien procent gaat langs formele onderwijslijnen en negentig procent informeel. Daarvoor hebben we onder andere de voorleesexpres. Vrijwilligers gaan naar mensen thuis en daar moet de moeder of de vader bij aanwezig zijn. Zij worden geïnstrueerd in het voorlezen.”
Dialoogtafel en debat
Er komt veel informatie op mensen af, het is soms lastig om goed in te schatten wat nou juiste informatie is. Debatten en dialoogtafel spelen dan een belangrijke rol. Het biedt de mogelijkheid om mensen op een andere manier te informeren, je kunt ze aan het woord laten, je kunt kijken wat er uit te halen is. Dat gebeurt in de computercursussen, wat zegt zo’n bron nou, hoe betrouwbaar is die informatie. De bibliotheek biedt informatie aan, helpt bij de beoordeling, maar de keuze wat met de informatie te doen, is uiteraard aan de gebruiker van de informatie. Wolterbeek: „ Wij zijn niet meer een bibliotheek met alleen boeken, we zijn een netwerkorganisatie gericht op de lokale context. We kijken naar wat er om ons heen gebeurt, daar reageren we op. Als mensen ons vragen kunnen jullie een rol spelen in het project Utrechtse Heuvelrug Plasticvrij dan is onze beoordeling ‘past het binnen de kerndoelen’. Informeren is dan het belangrijkste haakje. Debat en dialoogtafel zijn daar onderdeel van. Het is tweeledig: informeren is de ene kant, de andere kant is hoe denken mensen over het onderwerp en welke bijdrage kunnen ze leveren. Dat sluit aan bij het nieuwe leren, brave new learning, mensen willen zelf een actievere rol in het onderwijs dat ze krijgen. De traditionele vormen van onderwijs raken achterhaald. Het onderwijs van nu is gericht op rendement, kijk naar Citoscores, en niet meer gericht op de mens. Binnen die negentig procent informele leerlijn kun je via communities en peer-to-peer onderwijs veel meer de menselijke kant aanspreken. De bibliotheek kan daar een rol in spelen. De Zoute Inval is dan zo’n community. Daarom zitten de bibliotheek en de sociale dorpsteams in de dorpen onder hetzelfde dak. Dat vergroot de synergie en de effectiviteit. Uit onderzoek van de bibliotheek komt naar voren dat vijfentachtig procent van de bezoekers van de Zoute Inval zegt, dat ze minder eenzaam zijn. De Zoute Inval kan ook een koppeling zijn met de plasticvrij beweging: bespreek het onderwerp en onderzoek welke rol inwoners kunnen spelen. In Allemanswaard in Amerongen hebben we een bijna ideale situatie: daar zitten de bibliotheek en drie scholen in één gebouw. Die hebben hun boekencollecties ondergebracht bij ons en maken daar over en weer gebruik van. Je ziet dat kinderen daar beter gaan lezen. De bibliotheek maakt lespakketten voor scholen. Plastic kan een goed onderwerp zijn voor een lespakket. We hebben leesconsulenten die naar de scholen gaan. Vanuit die informatierol en ontmoetingsfunctie vinden wij dat de dialoogtafel een goed instrument is om in te zetten. Het gaat om een bewuste houding tegenover de omgeving, goed zorgen voor je omgeving. Plastic is daar onderdeel van. Daarom vinden we het belangrijk om mee te doen aan de plasticvrij beweging”.
Duurzamere organisatie
„Binnen onze bibliotheekorganisatie hebben we in het interne communicatiesysteem een groep aangemaakt ‘Utrechtse Heuvelrug Plasticvrij’. Je ziet dat medewerkers suggesties uitwisselen over alternatieven voor plastic”, zegt Wolterbeek. „We gaan plastic scheiden in de filialen. We krijgen tijdschriften aangeleverd in plasticfolie. Daar moeten we eigenlijk van af. We moeten gaan uitzoeken welke alternatieven er zijn voor de plastic verpakkingen. Binnen de bedrijfsvoering kijken we hoe we de medewerkers kunnen aanmoedigen en faciliteren om voor het woon- werkverkeer gebruik te maken van de fiets of het openbaar vervoer.
Coalition of the willing
De bibliotheek overweegt om deel te gaan uitmaken van de coalition of the willing, een groeiende club instellingen en ondernemingen die de doelstelling Utrechtse Heuvelrug Plasticvrij 2026 onderschrijven. Ze gaan nadenken over de vraag aan welke gezamenlijke en individuele verifieerbare resultaatverplichtingen die een bijdrage leveren aan de langetermijndoelstelling ze zich in 2019 willen verbinden.
door Gerard van Wijk
Comments